รู้ก่อนสาย ! ป้องกันภาวะสมองเสื่อมที่เกิดจากความเครียด
รู้หรือไม่ ? ว่าคนรุ่น ๆ ที่ยังหนุ่มยังสาวอย่างวัยทำงาน ก็มีโอกาสเสี่ยงจะเป็นภาวะสมองเสื่อมได้เหมือนกัน โดยส่วนมากมักมาจากความเครียดสะสม หากไม่อยากให้สุขภาพสมองต้องบอกลาไปก่อนวัยอันควร และยังอยากใช้ให้เต็มประสิทธิภาพอยู่ บทความนี้จะมาบอกวิธีป้องกัน พร้อมเทียบให้ชัดระหว่างภาวะสมองเสื่อมจากความเครียด กับโรคอัลไซเมอร์ มีอาการแตกต่างกันอย่างไร
เข้าใจโรคสมองเสื่อมจากความเครียด
โรคสมองเสื่อม (Dementia) เป็นอาการที่แสดงถึงภาวะของสมอง ซึ่งมีการทำงานแย่ลงจนส่งผลต่อชีวิตประจำวัน ประกอบด้วยกลุ่มอาการหลาย ๆ อย่างรวมกัน ทั้งอาการหลงลืมระยะสั้น นึกเรื่องที่เคยจำได้ไม่ออก หลงทางในที่คุ้นเคย แสดงอาการแปลก ๆ ที่ไม่เคยทำมาก่อน โดยภาวะนี้สามารถเกิดขึ้นได้แม้ยังอยู่ในช่วงอายุน้อย อาจมีสาเหตุจากหลายประการ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง “ความเครียด”
“ความเครียด” ส่งผลกระทบอย่างไรต่อสุขภาพสมอง ?
เมื่อร่างกายเกิดความเครียด ร่างกายจะทำการหลั่งสารเคมีมากมายเพื่อบรรเทาสาเหตุเหล่านั้น โดยเฉพาะสารที่ชื่อว่าคอติซอล (Cortisol) จนไปกระทบกับระบบควบคุมการทำงานของสมองส่วนอื่น ๆ ส่งผลให้ประสิทธิภาพของสมองลดลง โดยสังเกตได้จาก
- ความจำเสื่อม เพราะสมองที่กำลังรักษาสมดุลจากภาวะฮอร์โมนความเครียด (Cortisol) จะถูกรบกวนจนไปกระทบสมองส่วนของความจำ ทำให้ไม่สามารถจัดการข้อมูลในแต่ละวันได้อย่างสมบูรณ์ ปัญหาที่ตามมาคือ เริ่มหลงลืมในเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ ไม่สามารถจัดการตัวเองได้ในระยะเวลาสั้น ๆ และอาจสะสมไปจนกลายเป็นความเสี่ยงที่จะเป็นโรคอัลไซเมอร์ เพราะไม่สามารถจัดการความเครียดได้อย่างเหมาะสม
- ขนาดของสมองเล็กลง ส่งผลให้สมองส่วน Hippocampus ที่ทำหน้าที่ในส่วนของการเรียนรู้และเป็นหน่วยความจำ รวมถึง Prefrontal Cortex ที่เป็นส่วนควบคุมอารมณ์ ความคิด ต้องหดตัวลงตาม และเพิ่มความเสี่ยงที่จะกลายเป็นโรคสมองเสื่อม ที่มีอาการควบคุมอารมณ์ไม่คงที่ จดจำหรือเรียนรู้ได้ช้านั่นเอง
อาการเตือนภาวะสมองล้า เสี่ยงความจำเสื่อม
- ร่างกายไม่สดชื่น
- นอนไม่หลับ
- มีอาการปวดศีรษะเรื้อรัง
- สายตาอ่อนเพลีย จับโฟกัสได้ยาก
- จัดการหรือแก้ไขปัญหาต่าง ๆ ได้ไม่ดีเหมือนเมื่อก่อน
- มีภาวะอารมณ์แปรปรวน
- เริ่มหงุดหงิดได้ง่าย
- กลายเป็นคนขี้หลงขี้ลืม
- ความจำระยะสั้นแย่ลง
- สมาธิในการทำงานลดลง
- กระทบต่อความคิดสร้างสรรค์
คำแนะนำการดูแลตัวเอง ช่วยป้องกันสมองเสื่อมก่อนวัย
- จำกัดการใช้เทคโนโลยีให้อยู่ในระยะเวลาที่เหมาะสม ไม่ควรใช้ทั้งวัน และเว้นระยะห่างเพื่อลดการรับความเครียดที่อาจสะสมได้โดยไม่รู้ตัว
- ปรับมุมมองทัศนคติ คิดบวกให้มาก เพื่อลดความเครียด
- หากิจกรรมทำเพื่อความผ่อนคลาย สามารถเป็นกิจกรรมที่ทำให้รู้สึกดี บรรเทาความเครียด เหนื่อยล้าได้ทั้งร่างกายและจิตใจ
- เริ่มรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ช่วยบำรุงสมอง เช่น อาหารที่มีวิตามิน B และอาหารส่งเสริมให้ร่างกายหลั่งสารเซโรโทนิน (Serotonin) หรือสารแห่งความสุข อย่างถั่วเปลือกแข็งชนิดต่าง ๆ เต้าหู้ ไข่ แซลมอน สับปะรด กล้วยหอม ข้าวโอ๊ต เป็นต้น
- นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ ควรนอนให้ได้วันละ 7-8 ชั่วโมง และควรนอนในเวลา 4 ทุ่ม ไม่เกินเที่ยงคืน
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ เพราะช่วยให้สุขภาพสมองแข็งแรง ร่างกายหลั่งสารที่ช่วยปรับสมดุลความเครียดได้อย่างเหมาะสม
- เลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยงทำร้ายสุขภาพและสมอง เช่น การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ การสูบบุหรี่ และไม่ควรดื่มกาแฟในช่วงเย็น เพราะอาจรบกวนการนอนหลับ
โรคสมองเสื่อม VS อัลไซเมอร์ อาการที่คล้ายแต่ไม่เหมือนกัน !
แม้โรคสมองเสื่อมและโรคอัลไซเมอร์จะมีจุดร่วมสาเหตุที่เกิดจากความเครียด รวมถึงมีอาการที่คล้ายคลึงกัน แต่ทั้งสองโรคก็ไม่ได้เหมือนกันเสียทีเดียว โดยเราจะพาไปดูความต่าง และทำความเข้าใจโรคอัลไซเมอร์กันแบบกระชับ เพื่อเทียบกับภาวะสมองเสื่อมที่ได้อธิบายไปในข้างต้น
เข้าใจก่อนว่าโรคอัลไซเมอร์คืออะไร ?
โรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer's disease) คือโรคที่เกิดจากความเสื่อมถอยของการทำงาน หรือโครงสร้างเนื้อเยื่อสมอง โดยพบมากในผู้สูงอายุ และไม่ใช่ความเสื่อมตามธรรมชาติ ซึ่งสาเหตุหลักที่ทำให้เกิดความเสื่อมในขอบเขตของโรคอัลไซเมอร์ จะมาจากโปรตีนเบต้า-อะไมลอยด์ (ฺBeta-amyloid) ชนิดไม่ละลายน้ำ ที่ไปจับกับเซลล์สมอง ส่งผลให้เกิดความเสื่อมและฝ่อลง กระทบไปจนถึงปริมาณสารอะซีติลโคลีน (Acetylcholine) ซึ่งเป็นสารสื่อประสาทที่ส่งผลต่อความทรงจำ ต้องลดลงจนกลายเป็นโรคอัลไซเมอร์ในที่สุด
โดยระยะแรกเริ่ม ผู้ป่วยจะเริ่มมีปัญหาเรื่องความจำ โดยเฉพาะความจำระยะสั้น ซึ่งดูใกล้เคียงกับภาวะสมองเสื่อม แต่เมื่อผ่านไปสักพัก ความเสียหายของเซลล์สมองก็จะลุกลาม แพร่สู่สมองส่วนอื่น ๆ จนกระทบถึงผลการเรียนรู้ ความรู้สึกนึกคิด ภาษา และพฤติกรรมได้ในที่สุด
อาการ 3 ระยะของโรคอัลไซเมอร์
- ระยะเริ่มต้น ความทรงจำถดถอยจนรู้สึกตัวได้ เริ่มถามซ้ำ พูดซ้ำเรื่องเดิม ๆ มีอาการสับสนทิศทาง เครียดและอารมณ์เสียได้ง่าย ซึมเศร้า แต่ก็ยังสามารถสื่อสารและทำกิจวัตรประจำวันได้ตามปกติ
- ระยะกลาง มีอาการชัดเจนขึ้น ความทรงจำแย่ลง อาจมีพฤติกรรมการเดินหลงทิศ ออกไปนอกบ้านแบบไม่มีจุดหมาย พฤติกรรมเปลี่ยนไปมา เช่น จากคนอารมณ์เย็นก็จะฉุนเฉียว ก้าวร้าว หรือจากอารมณ์ร้อนก็กลายเป็นคนเงียบขรึม นอกจากนี้จะเริ่มกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน และไม่อยู่ในโลกของความจริง
- ระยะสุดท้าย มีอาการแย่ลง ตอบสนองต่อสิ่งรอบข้างได้น้อย สภาพร่างกายทรุดโทรม เริ่มรับประทานอาหารไม่ได้ ภูมิคุ้มกันอ่อนแอ ไม่ค่อยเคลื่อนไหว ร่างกายเสี่ยงติดเชื้อและเสียชีวิตได้ในที่สุด
โรคสมองเสื่อมและอัลไซเมอร์ สรุปแล้วต่างกันหรือไม่?
จริง ๆ แล้วทั้งสองโรคมีความแตกต่างกันอยู่ เพราะ “ผู้ป่วยโรคอัลไซเมอร์ทุกคนจะมีภาวะสมองเสื่อม แต่ผู้ป่วยภาวะสมองเสื่อมไม่ได้เป็นอัลไซเมอร์ทุกคน” เนื่องจากโรคอัลไซเมอร์เป็นหนึ่งในสาเหตุที่ทำให้สมองเสื่อม จึงทำให้มีอาการคล้ายคลึงกัน นั่นคือมีปัญหาเรื่องความจำ การสื่อสาร และการควบคุมอารมณ์
จึงสรุปได้ว่าอาการที่แตกต่างกันระหว่างทั้งสองโรคนี้ คือภาวะสมองเสื่อมจะมาในรูปแบบความทรงจำและความคิดของผู้ป่วยที่มีคุณภาพแย่ลง จนกระทบต่อกิจวัตรการทำงานและการดำเนินชีวิต แต่ในกลุ่มโรคอัลไซเมอร์ผู้ป่วยจะเริ่มมีความผิดปกติที่ความทรงจำก่อน ค่อยนำไปสู่อาการสมองเสื่อม และจะมีอาการแย่ลงเรื่อย ๆ จนไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้อีกเลย
ป้องกันได้ ! แค่เข้ารับการตรวจคัดกรองโรคอัลไซเมอร์สำหรับกลุ่มเสี่ยง
กลุ่มเสี่ยงโรคอัลไซเมอร์ อย่างกลุ่มผู้สูงอายุ เฉลี่ย 45-60 ปีขึ้นไป, กลุ่มผู้ที่มีโรคประจำตัว อย่างโรคความดันโลหิตสูง โรคเบาหวาน โรคหลอดเลือดอักเสบ และกลุ่มคนอายุน้อยที่ทำงานหนัก นอนดึกตื่นเร็ว นอนเช้า ควรเข้ารับการคัดกรองโรคอัลไซเมอร์ เพื่อหาแนวทางการป้องกันและรักษาที่เหมาะสม ทั้งยังช่วยวางแผนการดูแลให้แก่ผู้คนรอบข้างได้ในระยะยาวอีกด้วย
เริ่มดูแลตัวเองด้วยการรู้เท่าทันสภาพร่างกายและสภาพจิตใจ เคลียร์ภาวะเครียดสะสมด้วยแผนการรักษาที่สร้างมาเพื่อคุณที่ ADDLIFE กับโปรแกรมรักษาตามปัญหาที่คุณกังวล พร้อมดูแลเรื่องความเครียดและตรวจเช็กสุขภาพการทำงานของสมอง ภายใต้ทีมแพทย์ผู้ชำนาญการและเครื่องมือที่ทันสมัย เปิดบริการทุกวัน เวลา 7.00-18.00 น. ติดต่อขอข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ LINE @addlife หรือโทร. 02 677 7077
ข้อมูลอ้างอิง
- Alzheimer's Vs Dementia - What Is the Difference?. สืบค้นเมื่อวันที่ 4 เมษายน 2567 จาก https://medschool.ucla.edu/news-article/alzheimers-vs-dementia-what-is-the-difference.
- Dementia vs. Alzheimer’s Disease: What is the Difference?. สืบค้นเมื่อวันที่ 4 เมษายน 2567 จาก https://www.alz.org/alzheimers-dementia/difference-between-dementia-and-alzheimer-s